مشمولان استدراج (قرآن)خداوند برای عذاب عده‌ای از سنت استدراج و مهلت دادن استفاده می‌کند که در این مقاله مشمولین عذاب استدراجی بیان می‌شود. ۱ - ابلیسیکی از کسانی که مشمول عذاب استدراج و مهلت یافتن در دنیا و کیفر دیدن در قیامت است ابلیس می‌باشد: قال فاخرج منها فانک رجیم وان علیک اللعنة الی یوم الدین قال رب فانظرنی الی یوم یبعثونقال فانک من المنظرینالی یوم الوقت المعلوم. وان علیک لعنتی الی یوم الدین قال رب فانظرنی الی یوم یبعثونقال فانک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم. ۲ - امت‌های پس از نوحقرار گرفتن امت‌هایی پس از نوح علیه‌السّلام در رفاه دنیوی و نزدیک شدن تدریجی آنان به عذاب دردناک، همان سنت عذاب استدراج است: قیل یـنوح اهبط بسلـم منا وبرکـت علیک وعلی امم ممن معک وامم سنمتعهم ثم یمسهم منا عذاب الیم. ۳ - پیشینیانیکی از گروه‌هایی که مشمول عذاب استدراج می‌شوند که در قرآن هم به آن اشاره شده است پیشینیان هستند که بسیاری از اقوام و گذشتگان دچار مرگ غافلگیرانه در حال رفاه و غفلت از راز و نیاز با خدا می‌شوند: ومآ ارسلنا فی قریة من نبی الآ اخذنآ اهلها بالباسآء والضراء لعلهم یضرعونثم بدلنا مکان السیئة الحسنة حتی عفوا وقالوا قد مس ءابآءنا الضراء والسراء فاخذنـهم بغتة وهم لایشعرون. بسیاری از اقوام ظالم برای زندگی دنیا و مبتلا شدن آنان به عذاب استدراج مهلت داده می‌شوند: وکاین من قریة املیت لها وهی ظالمة ثم اخذتها والی المصیر. ۴ - ظالمانگروه دیگری که به عذاب استدراج دچار می‌شوند ظالمان هستند که به خاطر ستم پیشگی‌شان مهلت داده می‌شوند: وکاین من قریة املیت لها وهی ظالمة ثم اخذتها والی المصیر. ظالمان در دنیا مهلت داده می‌شوند تا در آخرت به عذاب اخروی دچار شوند: ولاتحسبن الله غـفلا عما یعمل الظـلمون انما یؤخرهم لیوم تشخص فیه الابصـرمهطعین مقنعی رءوسهم لایرتد الیهم طرفهم وافـدتهم هواء. ۵ - فاسقاناز کسانی که گرفتار به عذاب استدراج می‌شوند فاسقان هستند که در این آیه به آن اشاره شده است: واذا اردنآ ان نهلک قریة امرنا مترفیها ففسقوا فیها فحق علیها القول فدمرنـها تدمیرا. ۶ - قوم ثموددر چند جای قرآن اشاره شده که قوم ثمود به عذاب استدراج دچار می‌شوند که نمونه آن این آیات است: ما تذر من شیء اتت علیه الا جعلته کالرمیموفی ثمود اذ قیل لهم تمتعوا حتی حینفعتوا عن امر ربهم فاخذتهم الصعقة وهم ینظرونفما استطـعوا من قیام وما کانوا منتصرین. ۷ - کافرانکافران به عذاب اخروی پس از مهلت یافتن توام با رفاه و بهره‌مندی در زندگی دنیا گرفتار می‌شوند: واذ قال ابرهیم رب اجعل هـذا بلدا ءامنا وارزق اهله من الثمرت من ءامن منهم بالله والیوم الاخر قال ومن کفر فامتعه قلیلا ثم اضطره الی عذاب النار وبئس المصیر. ولایحزنک الذین یسـرعون فی الکفر انهم لن یضروا الله شیـا یرید الله الا یجعل لهم حظا فی الاخرة ولهم عذاب عظیمولایحسبن الذین کفروا انما نملی لهم خیر لانفسهم انما نملی لهم لیزدادوا اثما ولهم عذاب مهین. لایغرنک تقلب الذین کفروا فی البلـدمتـع قلیل ثم ماویهم جهنم وبئس المهاد. ربما یود الذین کفروا لو کانوا مسلمینذرهم یاکلوا ویتمتعوا ویلههم الامل فسوف یعلمون. الم تر انآ ارسلنا الشیـطین علی الکـفرین تؤزهم ازافلاتعجل علیهم انما نعد لهم عدا. فان تولوا فقل ءاذنتکم علی سواء وان ادری اقریب‌ام بعید ما توعدونوان ادری لعله فتنة لکم ومتـع الی حین. ومن کفر فلایحزنک کفره الینا مرجعهم فننبئهم بما عملوا ان الله علیم بذات الصدورنمتعهم قلیلا ثم نضطرهم الی عذاب غلیظ. هل‌اتـیک حدیث الجنودفرعون وثمودبل الذین کفروا فی تکذیبوالله من ورائهم محیط. انهم یکیدون کیداواکید کیدافمهل الکـفرین امهلهم رویدا. کافران کسانی هستند، که طبق گفته قرآن مشمول کیفر استدراج در دنیا می‌شوند، که نمونه‌های آن در اینجا بیان شده است: واقسموا بالله جهد‌ایمـنهم لـئن جآءتهم ءایة لیؤمنن بها قل انما الایـت عند الله وما یشعرکم انهآ اذا جآءت لایؤمنونونقلب افـدتهم وابصـرهم کما لم یؤمنوا به اول مرة ونذرهم فی طغیـنهم یعمهون. ولو یعجل الله للناس الشر استعجالهم بالخیر لقضی الیهم اجلهم فنذر الذین لایرجون لقآءنا فی طغیـنهم یعمهون. بل متعنا هـؤلاء وءابآءهم حتی طال علیهم العمر افلایرون انا ناتی الارض ننقصها من اطرافهآ افهم الغــلبون. و اصحـب مدین و کذب موسی فاملیت للکـفرین ثم اخذتهم فکیف کان نکیر. فذرهم فی غمرتهم حتی حینایحسبون انما نمدهم به من مال وبنیننسارع لهم فی الخیرت بل لایشعرون. ۸ - گمراهانگمراهى و ضلالت انسان، باعث ابتلاى وى به مهلت يافتن در زندگى و عذاب شدن پس از آن می‌شود: قل من كان فى الضّلــلة فليمدد له الرّحمـن مدًّا حتّى إذا رأوا ما يوعدون إمّا العذاب وإمّا السّاعة فسيعلمون من هو شرٌّ مّكانا وأضعف جندا. ۹ - گناهکارانگناهکاران با عذاب خدا در پی مهلت یافتن و برخوردار شدن از امکانات در دنیا، غافلگیر می‌شوند: کذلک سلکنـه فی قلوب المجرمینلایؤمنون به حتی یروا العذاب الالیمفیاتیهم بغتة وهم لایشعرونفیقولوا هل نحن منظرون افبعذابنا یستعجلونافرءیت ان متعنـهم سنینثم جاءهم ما کانوا یوعدون. ۱۰ - مشرکاناز کسانی که گرفتار به عذاب استدراج می‌شوند مشرکان هستند، که به هلاکت و عذاب استدراج در پی مهلت یافتن و برخوردار شدن از امکانات دنیوی ابتلا می‌شوند: قالوا سبحـنک ما کان ینـبغی لنا ان نتخذ من دونک من اولیاء ولـکن متعتهم وءاباءهم حتی نسوا الذکر وکانوا قوما بورا. همچنین مشرکان، از مشمولان استدراج و عذاب اخروی در پی بهره‌مند شدن از نعمت‌های دنیوی و کفران آنها هستند: فاذا رکبوا فی الفلک دعوا الله مخلصین له الدین فلما نجیهم الی البر اذا هم یشرکونلیکفروا بما ءاتینـهم ولیتمتعوا فسوف یعلمون. واذا مس الناس ضر دعوا ربهم منیبین الیه ثم اذا اذاقهم منه رحمة اذا فریق منهم بربهم یشرکون لیکفروا بما ءاتینـهم فتمتعوا فسوف تعلمون. قل ان کان للرحمن ولد فانا اول العابدین سبحـن رب السمـوت والارض رب العرش عما یصفونفذرهم یخوضوا ویلعبوا حتی یلـقوا یومهم الذی یوعدون. ۱۱ - مکذبانیکی از گروه‌هایی که مشمول عذاب استدراج می‌شوند که در قرآن هم به آن اشاره شده است مکذبان آیات خدا، هستند: والذین کذبوا بـایـتنا سنستدرجهم من حیث لایعلمونواملی لهم ان کیدی متین. همچنین اشاره شده که مکذبان قرآن به ورطه هلاکت و عذاب از سوی خداوند تدریجا نزدیک می‌شوند : فذرنی ومن یکذب بهـذا الحدیث سنستدرجهم من حیث لایعلمونواملی لهم ان کیدی متین.(بنابراین که مشارالیه «هذا» قرآن باشد.) مکذبان صاحب مکنت به انواع عذاب‌های اخروی پس از مهلت یافتن در دنیا گرفتار می‌شوند: وذرنی والمکذبین اولی النعمة ومهلهم قلیلاان لدینا انکالا وجحیماوطعاما ذا غصة وعذابا الیما. ۱۲ - منافقانمنافقان نیز از کسانی هستند که، طبق فرمایش قرآن مشمول کیفر استدراج خواهند شد: واذا لقوا الذین ءامنوا قالوا ءامنا واذا خلوا الی شیـطینهم قالوا انا معکم انما نحن مستهزءونالله یستهزئ بهم ویمدهم فی طغیـنهم یعمهون. در قرآن اشاره شده که منافقان به عذاب استدراج در دنیا پس از مهلت یافتن و برخوردار شدن از امکانات دچار می‌شوند: فلاتعجبک امولهم ولآ اولـدهم انما یریدالله لیعذبهم بها فی الحیوة الدنیا وتزهق انفسهم وهم کـفرون ولاتعجبک امولهم واولـدهم انما یرید الله ان یعذبهم بها فی الدنیا وتزهق انفسهم وهم کـفرون.(آیات مذکور، به دلیل سیاق، مربوط به منافقان است.) ۱۳ - ولید بن مغیرهمفسرین این آیات را درباره گرفتار شدن ولید بن مغیره به عذاب سخت پس از مهلت یافتن و بهره‌مند شدن از رفاه و امکانات فراوان در دنیا تفسیر کرده‌اند: ذرنی ومن خلقت وحیداوجعلت له ما لا ممدوداوبنین شهوداومهدت له تمهیداسارهقه صعودا. ۱۴ - پانویس۱۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۱۲۰، برگرفته از مقاله «مشمولان استدراج». رده‌های این صفحه : استدراج | موضوعات قرآنی
|